- Av.Gizem Gül Uzun
- 28.10.2023
BULAŞICI HASTALIKLARA İLİŞKİN TEDBİRLERE AYKIRI DAVRANMA
BULAŞICI HASTALIKLARA İLİŞKİN TEDBİRLERE AYKIRI DAVRANMA SUÇU
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun "Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar" başlıklı üçüncü bölümünün 195. Maddesinde düzenlenmiş bir suç tipidir.
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma
Madde 195- (1) Bulaşıcı hastalıklardan birine yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş kimsenin bulunduğu yerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymayan kişi, iki aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Yukarıda belirtilen kanun maddesi hükmüne göre, bulaşıcı hastalıklardan birine yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş kimsenin bulunduğu yerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymayan kişi iki aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır denilmekle bu suç kanun maddesi ile hüküm altına alınmıştır.
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçu, özellikle koronavirüs salgınının yaratmış olduğu etkiyle beraber gündeme gelmiştir. Zira koronavirüs salgını, bulaş etkisi yüksek düzeyde ve toplum sağlığını ciddi ölçüde tehdit etmiş, binlerce kişinin ölümüne yol açmıştır. Hastalığı atlatanların birçoğunda ise özellikle akciğerlerde virüsün etkisiyle yaşanan tutulma sebebiyle kalıcı hasarlar meydana gelmiştir.
Hastalık sebebiyle idari açıdan birçok yaptırım uygulanmıştır. Söz konusu yaptırımlar özellikle sokağa çıkma yasağı, kafe, AVM, iş yeri gibi ortak kullanıma sunulmuş birçok mekanın geçici olarak kapatılması, maske takma zorunluluğu gibi hususları içermiştir. İdari makamlar tarafından alınan tedbirlere aykırı davranma ise adli makamların incelediği bir suç haline gelmiştir. Zira kişiler, idari makamların getirmiş olduğu tedbirlere aykırı davranarak, söz konusu virütik hastalık kadar toplumun sağlığını tehlikeye düşürmektedir. Zira idarece alınan tedbirlerin amacı, bulaş oranının daha fazla artmasını engellemek ve henüz sağlığı bozulmamış bireylerin hastalığa yakalanmasını engellemektir.
KORUNAN HUKUKSAL DEĞER
İlgili suçun düzenlendiği yer, Türk Ceza Kanununun "Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar" başlıklı üçüncü bölümüdür. Gerek ilgili suçun düzenlendiği bölümün ismi gereği, gerekse de suçun düzenlendiği kanun maddesinin içeriği gereği bu suçun kanunda tanımlanmasıyla korunan hukuksal değer, kamunun sağlığıdır. Bu suçun kanunda tanımlanması ile, bireylerin sağlığına yönelik olası zarar ve tehlikelerin önüne geçilmesine çalışılmış, bulaşıcı hastalıkların bulaş oranlarının artması ve yaygınlaşması engellenerek toplum sağlığının korunması amaçlanmıştır.
SUÇUN MADDİ UNSURLARI
Fail
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçu, fail açısından herhangi bir özellik göstermemektedir. Bu suçun faili, bulaşıcı hastalıklara yönelik idari makamlarca alınan tedbirlere uymayan herkes olabilir. Suç, fail bakımından herhangi bir özellik göstermediğinden, özgü suçlardan değildir.
Mağdur
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçunda mağdur, toplumdur. Eş deyişle toplumdaki tüm bireyler bu suçun mağdurudurlar. Failin ilgili suçu işleyerek hedef aldığı belli veya belirli bir kimse veya kimseler bulunmamaktadır. Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçunda adli makamlar şikayet veya ihbar yoluyla haberdar edilirler. İhbarı veya şikayeti yapan kimseler yargılama esnasında "müşteki" sıfatı ile yer almakta, fakat suçun "mağdur"u sayılmamaktadırlar.
Fiil
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçu, karantina altına alınma kapsamında alınmış olan idari tedbirlere uymama sonucu ortaya çıkmaktadır. Bunun için bulaşıcı bir hastalığın varlığı, bir kimsenin söz konusu hastalığa yakalanmış veya bu hastalık neticesinde ölmüş bulunması ve bu sebeple hastalığa yakalanmış veya ölmüş kimsenin bulunduğu yerin karantina altına alınması için idarece bir idari karar tesis edilmiş olması gerekmektedir. Ancak kişilerin ilgili idari tedbire uymamak noktasında karantina altına alınmış bölgeye girmek, bu bölgede bulunmak yoluyla bu suçu icrai şekilde işleyebileceği gibi ihmali hareketler yoluyla da ilgili suçu işleyebilir. Örneğin hastalığa ilişkin test veya tedavi amaçlı çağrıldığı halde sağlık kuruluşlarına başvurmamak, enfekte olmuş eşyaları görevlilere teslim etmemek, bu tür ihmali davranışlara örnek teşkil eder niteliktedir.
Suçun Hukuki Konusu
Suçun hukuki konusu, idari makamlarca alınan ve fail tarafından aykırı davranılan idari tedbir kararlarıdır. Suçun işlenebilmesi için idare tarafından alınan tedbir kararlarına uyulmaması gerekir.
SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ
Kanunda suçun, daha ağır veya daha hafif cezayı gerektiren nitelikli hali düzenlenmemiştir. Ancak suçun kamu görevlisi tarafından sahip olduğu kamu görevliliği sıfatı gereğiyle işlenmesi halinde cezanın arttırılması gündeme gelebilecektir.
SUÇUN MANEVİ UNSURU
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçunun manevi unsuru kasttır. Yani fail, suçun kanuni tanımında öngörülen unsurları bilerek ve isteyerek, kanunda suç için öngörülmüş neticelerin oluşması için işlemektedir. Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçu taksirle işlenemez. Suç doğrudan kast veya olası kast ile işlenebilir.
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
Teşebbüs
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin alınan tedbirlere aykırı davranma suçuna teşebbüs mümkündür. Zira fail, yetkili makamlar tarafından alınan tedbirlere aykırı davranmak suretiyle icrai hareketlere giriştiği anda, elinde olmayan sebeplerle suçun tamamlanması için gereken hareketleri tamamlayamazsa, suça teşebbüsten sorumlu tutulacaktır.
İçtima
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçu zincirleme şekilde işlenebilir. İçtima hükümleri, bir kimsenin gerçekleştirmiş olduğu fiili ile birden fazla suça vücut vermesidir. Failin yetkili makamların getirmiş olduğu tedbirlere aykırı davranmak yolu ile tek başına bu suçu işlediği kabul edilir. Failin tedbirlerden haberdar olmaması veya haberdar olup bilerek ve isteyerek bu suçu işlemiş olmasına göre fail hakkında uygulanacak içtima hükümleri değişecektir. Örneğin fail, ihmali hareketler yolu ile tedbirlere aykırı davranmış ancak karantina kurallarına uymaması neticesinde bir kimsenin ölümü veya yaralanması gerçekleşmişse, daha ağır olan kasten öldürme veya kasten yaralama suçlarına ilişkin içtima hükümleri fail hakkında uygulanmaz. Ancak fail, karantina tedbirlerine aykırı davranmak suretiyle bir kimsenin yaralanmasını veya ölmesini isteyerek tedbir kararlarını ihlal etmişse bu durumda içtima hükümlerine göre daha ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır.
İştirak
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçu iştirak halinde işlenebilir. İlgili suç, iştirak bakımından herhangi bir özellik göstermemektedir.
SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA USULÜ
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı değildir. Soruşturma ve kovuşturma re'sen yapılır.
UZLAŞTIRMA
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçu uzlaştırma kapsamında olan suçlardan sayılmadığından ilgili suç, uzlaştırma ve ön ödemeye bağlı değildir.
GÖREVLİ MAHKEME
Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçunun kovuşturmasında görevli mahkeme asliye ceza mahkemeleridir.