Ceza Soruşturmaları Avukatı
- Yazar Gizem Gül Uzun
- 07.07.2023
Soruşturma Süreci: Hukuki İnceleme ve Genişletme
Soruşturma, ceza muhakemesi hukukunda, bir suçun işlendiği izlenimini veren bir durumu öğrenen cumhuriyet savcısının yaptığı araştırma işlemlerinin tümüdür. Soruşturma, suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar olan süreci ifade eder (CMK m.2/1-e). Soruşturma, genellikle gizli, yazılı ve hızlı bir şekilde yürütülür.
Soruşturma aşamasını yürüten temel adli makam, cumhuriyet savcısıdır. Cumhuriyet savcısı, kamu davası açıp açmama kararını vermek için gerçekleri araştırmak amacıyla soruşturma başlatır (CMK m.160/1). Soruşturma aşamasında, savcının tarafsız davranması gerekmektedir, çünkü savcılık, delillerin toplanması, muhafaza edilmesi ve sunulması süreçlerini kontrol ederek adil bir yargılamanın gerçekleşmesini sağlar.
Soruşturma İşlemleri Nasıl Yürütülür?
Soruşturma aşamasının en önemli ilkelerinden biri "yazılılık" ilkesidir. Tüm soruşturma işlemleri yazılı olarak tutanağa bağlanır (CMK m.169/1).
Soruşturma aşamasında yapılan tüm işlemler gizlidir (CMK m.157).
Cumhuriyet savcısı, doğrudan veya kolluk görevlileri aracılığıyla her türlü araştırmayı yapabilir. Maddi gerçeğin ortaya çıkması ve adil bir yargılamanın sağlanabilmesi için, kamu görevlilerinden her türlü bilgiyi talep edebilir (CMK m.161/1). Savcılık, soruşturma aşamasında yakalama, elkoyma, gözaltı gibi koruma tedbirlerine başvurabilir veya bu tedbirlerin uygulanmasını talep edebilir.
Soruşturma görevlendirilen polis veya jandarma gibi kolluk görevlileri, ele geçirilen olayları, yakalanan kişileri ve uygulanan tedbirleri derhal cumhuriyet savcısına bildirmek ve savcının soruşturma emirlerini hemen yerine getirmekle yükümlüdür (CMK m.161/2). Diğer kamu görevlileri de devam eden soruşturma kapsamında gereken bilgi ve belgeleri derhal sağlamakla yükümlüdür.
Soruşturma sürecinde avukatın, şüpheliyle görüşme, ifade alma veya sorgu sırasında yanında bulunma ve hukuki yardım sağlama hakkı engellenemez veya sınırlanamaz (CMK m.149/3). Avukat, soruşturma evresinde dosyanın içeriğini inceleyebilir ve gerekli belgelerin bir örneğini ücretsiz olarak alabilir. Ancak, avukatın dosya içeriğini inceleme veya belgelerden örnek alma yetkisi, soruşturmanın amacını tehlikeye atabilecek durumlarda, savcının talebi üzerine hakim kararıyla sınırlanabilir (CMK m.153). Şüphelinin ifadesini içeren tutanaklar, bilirkişi raporları ve diğer soruşturma işlemlerine ilişkin tutanaklar, avukatın inceleme veya örnek alma yetkisi hiçbir şekilde sınırlanamaz.
Soruşturma Sonucunda "Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığı" Kararı
"Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığı" (SYOK) kararı, ihbar veya şikayetin mahiyetine bağlı olarak savcının işlem yapmaya gerek görmediği durumlarda soruşturma başlatılmamasını ifade eder. Şu durumlarda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilebilir (CMK m.158/6):
- Savcının, ihbar veya şikayet konusu fiilin suç oluşturmadığını araştırmaya gerek duymadan açıkça görmesi durumunda "Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığı" kararı verilir.
- İhbar veya şikayetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda "Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığı" kararı verilir.
Soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararı verildiğinde, şikayet edilen kişi hakkında soruşturma başlatılmaz ve şüpheli sıfatı verilmez.
Soruşturma ve Kovuşturma Arasındaki Fark
Soruşturma, suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar olan süreci ifade ederken; kovuşturma, iddianamenin kabulünden hükmün kesinleşmesine kadar olan süreci ifade eder.
Soruşturma genellikle yazılı ve gizlidir, kovuşturma ise sözlü ve açık olarak gerçekleşir.
Soruşturma aşamasında, cumhuriyet savcısı adli kolluğun yardımıyla delilleri toplar. Kovuşturma ise mahkeme tarafından yürütülür ve suçun işlenip işlenmediği belirlenerek ceza verilir.
Soruşturma aşamasında şüpheli, kovuşturma aşamasında ise suçlanan kişi sanık olarak yargılanır.
Soruşturma sonucunda, savcı suç işlendiğine dair yeterli şüpheye sahipse iddianame düzenler ve kovuşturma bu iddianame üzerinden gerçekleştirilir.
Soruşturmanın Genişletilmesi
CMK'nın 173/3 maddesi uyarınca, 6545 sayılı Kanun'un 71. maddesiyle yapılan değişiklik sonrasında, soruşturmanın genişletilmesi talebi sulh ceza hakimliği tarafından yapılacaktır. Soruşturmanın genişletilmesi talebi için başvurulacak merci Cumhuriyet Başsavcılığıdır (Soruşturma nedir).
Soruşturma Zamanaşımı
CMK'da soruşturma zamanaşımı öngörülmemiştir. Ancak soruşturmanın en kısa sürede tamamlanması için gerekli tedbirlerin alınarak hızlı bir şekilde tamamlanması esası benimsenmiştir.