- Av.Gizem Gül Uzun
- 25.10.2023
KİŞİLERİN HAYATINI TEHLİKEYE SOKACAK BİÇİMDE İLAÇ YAPMA
Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma ve satma suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun "Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar" başlıklı üçüncü bölümünün 187. Maddesinde düzenlenmiş olan bir suç tipidir. KİŞİLERİN HAYATINI TEHLİKEYE SOKACAK BİÇİMDE İLAÇ YAPMA
KİŞİLERİN HAYATINI VE SAĞLIĞINI TEHLİKEYE SOKACAK BİÇİMDE İLAÇ YAPMA VE SATMA SUÇU
Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veya satma
Madde 187- (1) Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç üreten veya satan kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adlî para cezası verilir.
(2) Bu suçun tabip veya eczacı tarafından ya da resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.
5237 sayılı kanunun 187. Maddesi uyarınca, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç üreten veya satan kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adli para cezası verilir. Bu suçun tabip veya eczacı tarafından ya da resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır denilmiştir.
İlaç Kullanımı
İlaçlar genellikle bir hastalığın tedavi edilmesi amacıyla bir hekim kontrolünde yazılması gereken, tedavi maksatlı kullanılan kimyasal maddelerdir. İlaçların her ne kadar bozulan sağlığı yerine getirme görevi bulunsa da, kimyasal maddeler içermesi sebebiyle kullanımının hekim kontrolünde ve belirli dozlarda uygulanması gerekmektedir. Bu yönüyle bilinçsizce üretilen ve tüketim amaçlı satışa sunulan ilaçlar kişilerin sağlıklarına zarar vermekte ve hatta daha tehlikeli boyuta ulaşarak kişilerin ölümüne dahi yol açabilmektedir.
Bu sebeple ilaçların üretilmesindeki farmokolojik araştırmalar ve klinik çalışmaları önem arz ettiği gibi, üretilen ilaçların her bireyde farklı olumsuz etkilere, yani yan etkilere sebep olabilmesi hatta birtakım ilaçların kişilerde bağımlılık yapabilmesi özelliklerinden dolayı ilaçların satışlarının da kontrol altında tutulması gerekmektedir. Bu yönüyle ilaç şirketlerinin, ilacı reçete eden hekimlerin ve ilaç satışını sağlayan eczacıların hukuken sorumluluğu gündeme gelebilecektir.
KORUNAN HUKUKSAL DEĞER
İlgili suç, 5237 sayılı TCK'nun "Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar" başlıklı üçüncü bölümünde düzenlenmiştir. Gerek suçun düzenlendiği bölümün ismi, gerekse de kanun maddesinin içeriğinden anlaşılacağı üzere kanun koyucunun maddede yer alan fiilleri saymak ve suç olarak tanımlamak suretiyle güttüğü amaç, kamu sağlığının korunmasıdır. Kamudan kasıt ise toplumda yaşayan tüm bireylerdir. Bu suçun tanımlanması suretiyle kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak şekilde ilaç yapmak veya satmak, toplumda yaşayan tüm bireylerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokmaktadır. Ayrıca söz konusu ilaçların barındırmış oldukları tehlikeler bakımından toplumu oluşturan bireylerin haberdar olmaması sebebiyle bu ilaçları kullanan tek bir kişi veya sınırlı kişi grupları dahi olsa suçun mağduru toplumun tamamı olmaktadır.
SUÇUN MADDİ UNSURLARI
Suçun Maddi Konusu
Suçun maddi konusu, suçun üzerinde işlendiği somut eşya veya şeydir. Bireylerin sağlığını veya hayatını tehlikeye sokar şekilde üretimi veya satışı yapılan ilaçlar, suçun maddi konusunu oluşturmaktadır.
Fail
Fail, kanun maddesinin 1.fıkrasında belirtildiği üzere, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak şekilde ilaç üreten veya satan kimsedir. 1. Fıkra uyarınca failin belirli niteliklere sahip bir kimse olması aranmamaktadır. Fail, herhangi bir özellik taşımadığından herkes olabilir. Ancak ilgili maddenin ikinci fıkrasında, suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hali düzenlenmiştir. Failin ilgili suçun nitelikli halinden cezalandırılabilmesi için tabip, eczacı veya resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanat icrası kapsamında faaliyet gösteren kişilerden olması gerekmektedir.
Mağdur
Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak şekilde ilaç üretme ve satma suçunun mağduru, belli veya belirli kimseler değil; toplumun tamamıdır. Nitekim, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak ölçüdeki ilaçların üretimi ve satışı bireylerin haberdar edilmesi sağlanmadan gerçekleştirildiğinden toplumun tamamı bu suçun mağduru olarak kabul edilmektedir.
Fiil
Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak şekilde ilaç üretme ve satma suçunda fiil, söz konusu ilaçların üretmek veya satmak şeklindeki seçimlik hareketlerle gerçekleştirilmesi yoluyla işlenebilir. Fail, kanunda sayılan seçimlik hareketlerden birini veya tamamını gerçekleştirerek ilgili suça vücut verebilir. İlgili suç zarar değil; tehlike suçudur. Söz konusu ilaçların, kişilerin hayatını ve sağılığını tehlikeye sokacak şekilde üretiminin veya satışının yapılması, suçun işlenmiş sayılması için gerek ve yeter koşuldur. Söz konusu nitelikteki ilaçların üretimi veya satışı neticesinde kişilerin sağlık ve hayatlarında bir zararın meydana gelmesi aranmamaktadır.
SUÇUN MANEVİ UNSURU
Kişilerin hayatını tehlikeye sokacak biçimde ilaç üretmek veya satmak suçu, kasten işlenebilir bir suçtur. Fail, suçun kanuni tanımındaki unsurları bilerek ve kanuni tanımdaki neticeleri isteyerek ilgili suçu işler. Fail kimi zaman doğrudan kast yoluyla, yani kişilerin hayatları ve sağlıklarının tehlikeye girmesini isteyerek, kimi zaman ise olası kast ile, yani kendi amaçladığı menfaatleri doğrultusunda kişilerin hayatları ve sağlıklarının tehlikeye girmesini önemsemeyerek, eş deyişle "olursa olsun, ölürse ölsün" mantığı ile hareket eder.
NİTELİKLİ HAL
Nitelikli hal, suç için kanunda öngörülen cezadan daha ağır veya daha hafif cezayı gerektiren haldir. Kişilerin hayatını tehlikeye sokacak biçimde ilaç üretmek veya satmak suçunun nitelikli hali, bu suçun yer aldığı 187. Maddenin 2. Fıkrasında düzenlenmiştir. Faillerin suçun nitelikli halinden ceza alabilmesi için tabip, eczacı veya resmi izne dayalı olarak faaliyet gösterdikleri bir meslek ve sanatı icra eden kimselerden bulunmaları gerekmektedir. Yani, faillerin belirli bir özellik gösteren kimselerden olması şarttır. Eş deyişle suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halinden cezaya hükmedilebilmesi için failin özgü kişilerden olmaları ve suçun özgü nitelik taşıması gerekmektedir. Suçun temel şekli için öngörülen ceza bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adli para cezası iken; suçun nitelikli haline verilecek ceza, temel haline verilecek cezanın üçte biri oranında artırılmış miktarıdır.
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ
Teşebbüs
İlgili suç, soyut tehlike suçudur. Eğer kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak nitelikteki ilaçların üretimi ve satılması suçundaki seçimlik hareketler bölünebilir nitelikte ise ve fail, ilgili seçimlik hareketin icrasına elverişli hareketler yoluyla, hareketi tamamlayabilmek maksadı ile başlamış; ancak elinde olmayan sebeplerle ilgili hareketi tamamlayamamışsa teşebbüsten sorumlu tutulur. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, eğer fail ilgili suçu işlemek üzere söz konusu ilaçların hem üretimini hem de satışını yapmak suretiyle bu suçu işlemeye yönelik icra hareketlerine başlamış; eş deyişle kanunda kendisine yer verilen iki seçimlik hareketin ikisinin de gerçekleştirilmesi yoluyla bu suçu işlemeye başlamış ve seçimlik hareketlerden üretim kısmını tamamlamış; ancak elinde olmayan sebeplerle satış kısmını tamamlayamamışsa bu durumda faile teşebbüsten değil; suçun tamamı işlenmiş gibi ceza verilir. Zira fail, suçun işlenmiş sayılması için aranan seçimlik hareketlerden en az birini tamamlamış bulunmaktadır.
İştirak
Suç, iştirak açısından herhangi bir özellik göstermemektedir. Azmettirme, yardım etme gibi tüm iştirak çeşitleri bu suça yönelik olarak mümkündür.
İçtima
Suç için içtima hükümlerinin uygulanması mümkündür. Fail, ilgili suç kanunda öngörülen seçimlik hareketleri gerçekleştirmesi yoluyla birden fazla çeşitte suça vücut vermiş olabilir. Bu durumda fail hakkında fikri içtima hükümleri uygulanarak, hakkında daha ağır cezayı gerektiren suçtan hüküm kurulabilir.
GÖREVLİ MAHKEME
Suçun kovuşturmasında görevli mahkeme asliye ceza mahkemeleridir.
YARGITAY KARARLARI
YARGITAY 20. CEZA DAİRESİ Esas : 2017/6122 Karar : 2018/120 Tarih : 10.01.2018
1-İddianame anlatımına, mahkemenin kabulüne göre “vicks vaporup” isimli ilacın sahte olarak üretilerek bulundurulduğunun kabulü karşısında sanığın TCK’nın 187. maddesinde düzenlenen “kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç üretme ve satma” suçunu oluşturup oluşturmadığının tartışılarak belirlenmesi görevinin üst dereceli asliye ceza mahkemesine ait olduğu gözetilip, görevsizlik kararı verilmesi gerekirken, kovuşturma sürdürülerek yazılı biçimde hüküm kurulması,
2-Kabule göre de;
a-Sanığın ilaçları aldığını söylediği ve buna ilişkin fatura ibraz ettiği … Pazarlama isimli şirket kayıtlarının getirtilerek ve gerektiğinde yetkilisi dinlenilerek sanığın bu şirketten ilaç alıp almadığı, ilaçların sahte olduğunu anlaşılması halinde sanığın sahteliği bilip bilmediği hususunda araştırma yapılara hüküm kurulması gerektiğinin gözetilmemesi,
b-Sahte olduğu iddia edilen ilaç ve orjinalinin birlikte gönderilerek ilacın sahte olup olmadığı hususunda bilirkişi raporu alınması gerekirken eksik kovuşturma ile yazılı şekilde hüküm kurulması,
Kanuna aykırı, sanığın temyiz itirazları bu nedenle yerinde görüldüğünden hükmün BOZULMASINA, CMUK’nın 326/son maddesi uyarınca sanığın kazanılmış hakkının saklı tutulmasına, 10.01.2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
YARGITAY 15. CEZA DAİRESİ Esas : 2015/5326 Karar : 2018/4809 Tarih : 28.06.2018
1- Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veya satma suçundan TCK’nın 187/1, 52/2, 53 maddeleri gereğince mahkumiyet
2- Dolandırıcılık suçundan TCK.nın 157/1, 52/2, 53 maddeleri gereğince mahkumiyet (16 defa)
Dolandırıcılık ve kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veya satma suçlarından sanığın mahkumiyetine ilişkin hükümler, sanık müdafii tarafından temyiz edilmekle, dosya incelenerek gereği düşünüldü:
Sanığın,… isimli gıda takviyesi ile benzer şeklideki cinsel amaçlı gıda takviyelerinin sahtesini üreterek … isimli internet sitesi aracılığıyla satışa sunduğu, ayrıca bu konuda broşür ve kartvizit hazırlatıp, radyo ve televizyonda reklamlar verdiği, bu araçlarla kendisine ulaşan katılan ve mağdurlara bahse konu sahte ürünleri sattığı, ürünler üzerinde yapılan incelemede, içeriğinde insan sağlığını tehdit eden “…” maddesi bulunduğunun tespit edildiği iddia edilen somut olayda,
A) Sanık hakkında kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veya satma suçundan kurulan mahkumiyet hükmüne yönelik yapılan temyiz itirazlarının incelenmesinde:
Dosya kapsamında toplanan delillere göre sanığın üzerine atılı suçu işlediğine ilişkin mahkemenin kabul ve uygulamasında bir isabetsizlik görülmemiştir.
Yapılan yargılamaya, toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, mahkemenin kovuşturma sonuçlarına uygun olarak oluşan kanaat ve takdirine, incelenen dosya kapsamına göre; sanık müdafiinin delillerin hukuka aykırı olarak toplandığına, mağdurların şikayetçi olmadığına, sanığın mağdurlara sahte ürün gönderdiğinin sabit olmadığına ilişkin temyiz itirazlarının reddiyle, hükmün ONANMASINA,
B) Sanık hakkında dolandırıcılık suçundan kurulan mahkumiyet hükümlerine yönelik yapılan temyiz itirazlarının incelenmesinde:
Sanığın, içeriğinde insan sağlığını tehdit eden “…” maddesi bulunduğu tespit edilen ilaçları üretip satması şeklindeki eyleminin münhasıran TCK’nın 187/1. maddesinde düzenlenen kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veya satma suçunu oluşturup, bu suçtan sanığın mahkumiyetine karar verilmiş olması karşısında, sanık hakkında dava açılan dolandırıcıık suçunun oluşmadığı gözetilerek beraati yerine, hatalı değerlendirme sonucu yazılı şekilde her iki suçtan ayrı ayrı mahkumiyetine hükmedilmesi,
Kanuna aykırı, sanık müdafiinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükümlerin bu nedenle 5320 sayılı Kanun’un 8/1.maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nın 321.maddesi uyarınca BOZULMASINA, 28/06/2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
KİŞİLERİN HAYATINI VE SAĞLIĞINI TEHLİKEYE SOKACAK BİÇİMDE İLAÇ YAPMA